Agresja u osoby starszej jest powszechnym zjawiskiem. Nie oznacza to jednak, że opiekun seniora jest bezradny wobec jego ataków. Masz do czynienia z agresywnym podopiecznym? Oto, co możesz zrobić.
Zrozum źródła agresji
Pierwszym, chociaż wcale nie najłatwiejszym krokiem do poradzenia sobie z agresją podopiecznego, jest zrozumienie jej przyczyn. Jednak jako opiekun przebywasz z seniorem na co dzień, znasz go bardzo dobrze i jesteś w stanie zaobserwować, na przykład, czy zachowanie agresywne jest jednorazowe lub wywołane konkretną sytuacją czy powtarza się na tyle regularnie, że może wskazywać na zaburzenia zdrowotne.
Agresja może mieć bowiem bardzo różne przyczyny. Jej źródła mogą być:
- psychiczne, kiedy senior nie może sobie poradzić z tym, że jest zależny od drugiej osoby lub kiedy zmaga się z lękiem związanym ze starzeniem się i pogarszaniem stanu jego zdrowia;
- biologiczne, gdy niedobór witamin i składników mineralnych powoduje pogorszenie się samopoczucia oraz frustrację i zniecierpliwienie;
- fizyczne, kiedy podopiecznemu doskwiera długotrwały ból;
- chorobowe, związane na przykład z demencją lub chorobą Alzheimera.
Obserwuj swojego podopiecznego uważnie i spróbuj zrozumieć, skąd jego agresja się bierze. Być może jej przyczyną jest ból i wizyta u lekarza rozwiąże problem. Jeśli senior czuje się samotny i opuszczony przez bliskich, a przez zachowania agresywne próbuje zwrócić ich uwagę, poinformuj o tym rodzinę podopiecznego. Ich częstsze wizyty oraz dodatkowe zajęcia dla seniora z możliwością nawiązania nowych kontaktów mogą wpłynąć na poprawienie jego samopoczucia. Pomocna może okazać się też rozmowa z psychologiem.
Inną sytuacją jest agresja wywołana przez choroby otępienne. Taka agresja ma charakter postępujący i w skrajnych przypadkach senior może stać się niebezpieczny dla siebie i dla otoczenia. Najczęściej ataki nie są związane z żadnym konkretnym bodźcem, dlatego nie ma tutaj żadnej prostej recepty na ich zażegnanie. Opiekun osoby starszej musi postępować z podopiecznym stanowczo i w bardzo określony sposób.
Poznaj rodzaje agresji
W docieraniu do przyczyn agresywnych zachowań pomocna może być także wiedza o tym jak rozwój agresji przebiega. Bardzo często bowiem zaczyna się od tzw. biernej agresji, kiedy podopieczny nie stosuje przemocy słownej ani fizycznej. Najczęściej temu stanowi towarzyszy napięcie w ciele – ściśnięte pięści, ściągnięte barki, świdrujący wzrok. Nie należy tego lekceważyć i jak najszybciej poinformować bliskich podopiecznego o swoich obserwacjach.
Innym rodzajem agresji, który występuje najczęściej wśród osób starszych z domową opieką, jest bunt. Senior odmawia spożywania posiłków, utrudnia czynności pielęgnacyjne, nie słucha poleceń. Nie stosuje jednak przemocy fizycznej, często też nie towarzyszy temu przemoc werbalna. Podopieczny może się jednak odnosić lekceważąco do opiekuna, przejawiać złośliwe zachowania, sprawdzać granice cierpliwości.
Najtrudniejszym rodzajem agresji jest ta o najwyższym natężeniu. W tym przypadku senior stosować może agresję fizyczną oraz werbalną, a jego zachowania mogą zagrażać bezpieczeństwu, zdrowiu, a nawet życiu osób trzecich. W zaawansowanej chorobie otępiennej połączonej właśnie z taką agresją najlepszym rozwiązaniem jest oddanie podopiecznego do specjalistycznej placówki. Chodzi o jego własne bezpieczeństwo, ale też bezpieczeństwo opiekuna i innych osób z otoczenia seniora. W niektórych przypadkach pomóc może terapia lekami. Niekiedy, gdy agresja jest jeszcze w początkujących stadiach, a ataki są jednorazowe i nie zagrażające nikomu, senior może pozostawać pod opieką domową, jednak taka opieka wymaga od opiekuna odpowiedniego przygotowania.
Jak zatem pomóc seniorowi z agresją? Poniżej znajdziesz kilka podpowiedzi, które dotyczą umiarkowanej agresji, niezwiązanej z zaawansowaną chorobą otępienną.
Zlikwiduj źródła agresji
Jeśli podopieczny agresywnie reaguje na konkretne sytuacje, tematy rozmów czy nawet przedmioty, staraj się ich unikać oraz usunąć z zasięgu wzroku. Nie narażaj seniora na przeżywanie negatywnych emocji, przeciwnie – staraj się go chronić przed przyczynami frustracji.
Zadbaj o odpowiednią mowę ciała
Kiedy senior zachowuje się w sposób agresywny niezwykle ważny jest odpowiedni ton głosu opiekuna, ale także jego postawa. Reaguj stanowczo i zdecydowanie. Miej wyprostowaną sylwetkę i kieruj na podopiecznego mocny wzrok. Pamiętaj, by nie okazywać jednocześnie zniecierpliwienia czy reagowania agresją na agresję. To tylko spotęguje negatywne emocje u podopiecznego.
Reagując na agresywne zachowania, nie uśmiechaj się – senior musi wiedzieć, że zachowuje się nieodpowiednio, a agresja nie będzie przez Ciebie tolerowana.
Używaj prostych komunikatów
Mów w jasny sposób, ale też krótki. Zamiast tłumaczyć seniorowi, dlaczego ma wykonać dane polecenie, po prostu pokaż mu, że oczekujesz, iż je wykona. W momencie ataku agresji żadne tłumaczenia nie przyniosą skutku, a mogą dodatkowo spotęgować złe emocje. Szczególnie, gdy w stanie frustracji podopieczny przestanie rozumieć, co do niego mówisz.
Ćwicz asertywność
Borykanie się z agresywnymi zachowaniami jest trudne, nie ulega to wątpliwości. Wiele jednak zależy od Twojego podejścia. Możesz negatywne emocje seniora potraktować jako przeszkodę albo jako wyzwanie i podjąć próbę wspierania go w radzeniu sobie z nimi. To dobra okazja, by ćwiczyć asertywność. Pamiętaj, że agresja u seniora nie jest nakierunkowana na Ciebie – jej przyczyny są zupełnie inne i mogą mieć podłoże psychiczne czy fizyczne. Ta świadomość pozwoli Ci zachować cierpliwość i nie ulegać frustracji w trudnej sytuacji. Twój spokój i dystans są w tym przypadku bardzo potrzebne.
Nie ignoruj agresywnych zachowań
W niektórych sytuacjach łatwiej jest zignorować negatywne zachowania, szczególnie jeśli nie wiemy jak sobie z nimi poradzić. Niestety z agresją trzeba się skonfrontować, bo w przeciwnym wypadku zaczyna się rozwijać i dominować. Jeżeli więc Twój podopieczny tylko czasami przejawia agresywne zachowania albo zdarzy Ci się po raz pierwszy wziąć udział w takiej sytuacji, nie ignoruj jej. Początkowy bunt czy złośliwości z czasem mogą przerodzić się w dużo bardziej nasilone reakcje, a wtedy będzie znacznie trudniej je opanować.
Utrzymuj kontakt z bliskimi podopiecznego
O wszelkich zmianach w zachowaniu podopiecznego informuj jego bliskich. Rodzina musi wiedzieć, co się z nim dzieje, by w odpowiedni sposób zareagować. Jeśli więc senior odmawia jedzenia czy nie stosuje się do ustalonych zasad, nie obawiaj się zadzwonić do najbliższych podopiecznemu osób. Przekaż wszystkie swoje obserwacje oraz wnioski, zasugeruj wizytę u lekarza czy psychologa.
Skontaktuj się ze swoim koordynatorem
Kiedy jednak czujesz, że przestajesz sobie radzić z agresją seniora, a jego bliscy nie są wystarczająco pomocni, skontaktuj się z koordynatorem. Twoje zdrowie psychiczne jest bardzo ważne, a opieki nad agresywnym seniorem nie może sprawować osoba sfrustrowana. Zaszkodzi to zarówno opiekunowi, jak i samemu podopiecznemu.
Skontaktuj się z nami