Sen pełni ważną funkcję dla ludzkiego organizmu – pozwala komórkom na regenerację, sprawia, że dłużej są sprawne i odporne na procesy starzenia się. Co robić, kiedy bezsenność u seniora nie pozwala na wykorzystanie leczniczych możliwości snu? Istnieje kilka rozwiązań.
Bezsenność i zaburzenia snu u osób starszych
Szacuje się, że zaburzenia snu dotykają około 50% osób po 50. roku życia. Przewlekła forma tych zaburzeń, czyli bezsenność może występować nawet u 20% seniorów. Warto pamiętać, że już niedostateczna ilość snu albo jego zła jakość może znacząco wpłynąć na zdrowie. Dodatkowo u osób starszych zaburzenia snu mogą mieć bardzo różne źródła, nie tylko związane z ich zdrowiem. Opiekując się seniorem warto mieć to na uwadze i zadbać o taki tryb życia, który będzie sprzyjał poprawieniu jakości snu.
Dlaczego warto walczyć z bezsennością? Ponieważ – oprócz właściwości regeneracyjnych – sen wpływa też na psychikę. Nieleczone zaburzenia senne mogą doprowadzić podopiecznego do nadciśnienia tętniczego, stanów lękowych, a nawet do depresji.
Przyczyny bezsenności u seniorów
Zanim przejdziemy jednak do konkretów, najpierw przyjrzyjmy się najczęściej powtarzającym się przyczynom przewlekłych zaburzeń snu u osób starszych. Mogą one mieć związek z chorobami, kiedy na przykład uciążliwy ból kręgosłupa nie pozwala znaleźć odpowiedniej pozycji i spokojnie zasnąć. Podobnie dzieje się przy problemach z oddawaniem moczu czy oddychaniu. Senior często się budzi, przez co cykl snu zostaje zaburzony. Przerwanie cyklu wywołane bywa także koniecznością zażycia leków, które mogą dodatkowo pogarszać jakość odpoczynku w nocy, szczególnie przy dużej ilości spożywanych medykamentów.
Na przyczyny związane z chorobami opiekun osoby starszej ma mniejszy wpływ. Może natomiast wspierać podopiecznego poprzez zapewnienie mu odpowiednich warunków na co dzień. Do częstych przyczyn bezsenności należą bowiem również zła higiena snu, brak aktywności fizycznej, niewłaściwa dieta. Do zaburzeń cyklu przyczyniają się także nieodpowiednie godziny spożywania posiłków albo przyjmowania płynów – picie wody czy herbaty bezpośrednio przed snem wymusza częste wstawanie w nocy do toalety.
Trzecia grupa przyczyn wywołujących zaburzenia snu ma charakter psychologiczny. Trudności w zasypianiu mogą wiązać się z lękami, stresem, a także depresją. Warto więc obserwować podopiecznego i zgłaszać jego bliskim wszelkie niepokojące objawy. O depresji u osób starszych pisaliśmy we wpisie: Depresja u seniora – wszystko co musisz wiedzieć.
Jak poprawić jakość snu u seniora?
Co możesz zrobić jako opiekun osoby starszej, by wpłynąć na poprawę jakości snu podopiecznego? Oto kilka sposobów:
Stosowanie zdrowej diety
Odpowiednio dobrane do wieku posiłki, serwowane o stałych porach to dobry sposób na wyeliminowanie kłopotów ze snem. Dobrze sprawdzą się produkty bogate w tryptofan, czyli naturalny środek wspomagający sen. Występuje m.in. w produktach mlecznych, chudym mięsie, rybach, nasionach roślin strączkowych, jajach, pestkach dyni. O tym jak powinna wyglądać dieta podopiecznego pisaliśmy we wpisie: Dieta osoby starszej – jakie posiłki przygotowywać dla seniora.
Wprowadzenie aktywności fizycznej
Ruch i świeże powietrze są niezbędne dla każdego organizmu, również tego schorowanego. Ograniczenia ruchowe wcale nie muszą oznaczać rezygnacji z aktywności. Ćwiczenia muszą być jednak dostosowane do możliwości podopiecznego. Czasami wystarczy codzienny, trzydziestominutowy spacer, niekiedy aktywność seniora trzeba ograniczyć jedynie do czynności codziennych związanych z pielęgnacją czy lekkimi obowiązkami domowymi. Ważne jest jednak, by nie rezygnować z nich całkowicie i zachęcać seniora do podejmowania wysiłku. Lekka gimnastyka w łóżku też jest formą ruchu.
Pilnowanie harmonogramu dnia
Poukładanie rozkładu dnia i ścisłe przestrzeganie ustalonych godzin pozwoli organizmowi seniora „znaleźć swój rytm”. Kiedy więc przyjdzie czas na odpoczynek, podopieczny będzie z czasem sam odczuwał zmęczenie w okolicach tej godziny. Postaraj się, by harmonogram dnia był ułożony zgodnie z potrzebami podopiecznego i pilnuj, by był przestrzegany. Oczywiście pewna elastyczność jest niezbędna, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach (wizyta u lekarza, przyjazd rodziny, etc.).
Podejmowanie hobby
Młodszym osobom w regulacji snu pomaga aktywność zawodowa. U seniora dni mogą się dłużyć, a nuda powodować spadające zapotrzebowanie na sen. Nie mówiąc o samopoczuciu, które może się w tej sytuacji pogarszać. Dlatego warto dbać o to, by senior miał swoje hobby i czynności, którym może się oddawać z przyjemnością. Mogą to być spotkania z innymi osobami starszymi, gry w domu, zajęcia gimnastyczne albo robótki ręczne. Najważniejsze, by nie pozwalać seniorowi spędzać wolnego czasu przed telewizorem czy oglądając świat z balkonu. Garść pomysłów znajdziesz we wpisie: Jak zorganizować czas osobie starszej?
Ograniczenie drzemek w ciągu dnia
Jeżeli podopieczny nie może spać w nocy, a zdarza mu się ucinać drzemki w dzień, należy z nich zrezygnować. Początkowo będzie to trudne, ale z czasem czas dziennej drzemki senior będzie musiał „odrobić” w nocy.
Odpowiednie oświetlenie
Na podopiecznego może oddziaływać także naturalne światło, szczególnie w porze letniej. Jeśli wschód słońca powoduje wpadanie promieni do pokoju, może to rozbudzać śpiącego seniora. Podobnie wieczorem – kiedy za oknem jest jasno, podopieczny może mieć trudności w zasypianiu. Dlatego upewnij się, że w pokoju seniora panuje ciemność w godzinach snu i dopiero po przebudzeniu odsłaniaj zasłony albo włączaj lampkę zimą. Stałe godziny kładzenia się do łóżka i wstawania są niezwykle ważne w zachowaniu odpowiedniej higieny snu.
Wygodny materac
Nie zawsze o tym myślimy, ale przyczyną zaburzeń snu bywa nieodpowiedni materac. U osób starszych, które borykają się z różnego rodzaju fizycznymi bólami, dobranie łóżka, które będzie odciążać stawy i zapewniać odpowiednią temperaturę (bez przegrzewania czy marznięcia) to klucz do poprawienia jakości snu. W tej chwili najlepszym rozwiązaniem są materace z gąbką zapamiętującą kształt (memory foam), ale także te wypełnione, na przykład, łuską gryki. Jeśli masz podejrzenia, że łóżko podopiecznego jest niewygodne, powiedz o tym jego bliskim i namawiaj ich na zakup nowego materaca.
Bezsenność u seniora a farmakoterapia
Sięganie po leki w leczeniu bezsenności to ostateczność i warto ją rozważyć, kiedy zmiana nawyków nie przynosi pożądanych rezultatów. Nie zawsze jednak będzie to najlepsze rozwiązanie dla seniora, ponieważ skuteczność leków zależy od przyczyn bezsenności. Tutaj Twoja rola jest niezwykle ważna – przekaż bliskim wszystkie Twoje obserwacje i wnioski tak, by mogli przekazać lekarzowi diagnozującemu pełne informacje. Nie rezygnuj też z wprowadzonych zmian – bez względu na to, czy podopieczny przyjmuje medykamenty czy nie, odpowiedni tryb życia będzie wspierał ich działanie.
Skontaktuj się z nami