Stomia jest chirurgicznie wytworzonym połączeniem części jelita z powierzchnią ciała. Konieczność przeprowadzenia operacji jej wyłonienia może być spowodowana wieloma czynnikami. Najczęściej jest konsekwencją występowania nowotworu jelita grubego, chorób zapalnych, polipowatości jelita grubego czy choroby Leśniowskiego-Crohna. W przypadku nieprawidłowej pracy narządu chirurg wycina chory fragment i tworzy nową drogę wypróżniania znajdującą się na ścianie brzucha. Od tego momentu wypróżnianie oraz wydalanie gazów odbywa się przez wyłonioną stomię. Ze względu na pominięcie zwieracza zamykającego ujście jelita, nie ma możliwości kontroli wypróżnień i wydalania gazów dlatego pacjent korzystać musi ze specjalnego worka stomijnego.
Worek stomijny jest podpięty bezpośrednio pod jelito wyłonione poprzez powłoki brzuszne. W worku tym zbiera się kał lub mocz wydalane przez podopiecznego. Niezwykle ważna przy osobach ze stomią jest więc higiena worka stomijnego i rany na brzuchu.
Po co wykonuje się stomię?
Stomia to zabieg umożliwiający zachowanie ciągłości przewodu pokarmowego. Wykonuje się ją po usunięciu części lub całości jelita grubego. Sprzęt stomijny może mieć dwa rodzaje: może być jedno- lub dwuczęściowy. Pierwszy z nich składa się z przylepca bezpośrednio mocowanego do worka. Drugi posiada dwie połączone ze sobą części – płytkę, którą przyczepia się do skóry oraz doczepiany do płytki woreczek.
3 typy stomii
Występują trzy typy stomii w zależności od zmian chorobowych, które spowodowały jej wyłonienie:
ILEOSTOMIA – tworzy się, gdy konieczne jest usunięcie całego jelita grubego. Wyłania się ją, wykorzystując do tego część jelita cienkiego, po prawej stronie brzucha.
KOLOSTOMIA – tworzona, gdy konieczne jest usunięcie części jelita grubego i/lub odbytnicy. W trakcie operacji jelito grube zostaje wyłonione na powierzchnię brzucha, by utworzyć z niego stomię. Końcowa kolostomia może być czasowa, gdy na przykład przywrócenie ciągłości jelita grubego w trakcie jednego zabiegu chirurgicznego, jest niebezpieczne dla pacjenta.
UROSTOMIA – utworzenie nowej drogi oddawania moczu z pominięciem pęcherza moczowego. Konieczność przeprowadzenia zabiegu w większości przypadków wynika z usunięcia pęcherza moczowego w wyniku choroby lub jego uszkodzenia. W czasie operacji, chirurg wszczepia moczowody do wyizolowanego odcinka jelita. Jego jeden koniec zostaje zaszyty, a drugi wprowadzony na powierzchnię brzucha gdzie zostaje utworzona stomia. Zwykle znajduje się po prawej stronie ciała.
Odpowiednia higiena skóry wokół stomii
Stomia jest raną, która z założenia nigdy się nie goi. By uniknąć powikłań towarzyszących ranom, otwór w brzuchu i jego okolice wymagają bardzo specyficznej pielęgnacji. O czym należy pamiętać?
Najważniejsza zasada – mniej znaczy lepiej, gdy pielęgnujemy skórę wokół stomii. W większości przypadków do oczyszczenia skóry wystarcza zwykła woda. Jeśli potrzebne jest mydło, wybieramy łagodne, bez balsamów lub kremów, które mogą pozostawiać osad lub film na skórze, co mogłoby zaburzyć przyczepność płytki stomijnej do skóry.
- Podstawową zasadą, która obowiązuje, jest nienakładanie na skórę zbyt wielu produktów.
- Skóra wokół stomii nie powinna być „tłusta”. Używaj tylko kremów i kosmetyków specjalnie przeznaczonych do pielęgnacji stomii tak, by zapewnić sprzętowi odpowiednią przyczepność. Niektóre produkty, takie jak np. chusteczki dla dzieci, mogą pozostawić osad na skórze. Zawierają one olejki nawilżające, co utrudni przyczepność płytki stomijnej. Regularnie sprawdzaj stan płytki. Jeśli jest uszkodzona lub zacznie odstawać od skóry – daj znac pielęgniarkom – należy ją wtedy wymienić.
- Po każdej kąpieli upewnij się, że rana stomijna i skóra na brzuchu są suche. Wycieraj skórę bardzo delikatnie, nie pocieraj zbyt mocno.
- Zrezygnuj z mydeł na bazie olejów – najlepiej sięgać po specjalistyczne preparaty.
- Tkanka stomii – jelito zawiera małe naczynia krwionośne i po oczyszczeniu może krwawić. Każde krwawienie, które nie ustaje, należy zgłosić lekarzowi. Stomia nie ma zakończeń nerwowych, więc nie czujesz, że ocierasz ją zbyt mocno. Oczyszczanie skóry stomii przy zmianie worka powinno być bardzo delikatne, zbyt mocne ruchy czy wręcz szorowanie są niewskazane i doprowadzają do podrażnienia.
- Pamiętaj o rękawiczkach przy zmianie worka stomijnego. Tę czynność często wykonuje personel medyczny, nie opiekun. Mimo wszystko, staraj się obserwować czynności wykonywane podczas wymiany worka, zadawaj pytania. Jeżeli wymiana worka należy do Twoich obowiązków, upewnij się, że wszystko jest dla Ciebie jasne. Zapisz sobie najważniejsze uwagi.
Pamiętaj: kąpiel w wannie i prysznic nie stanowią zagrożenia dla stomii. Mydło nie dostanie się do wnętrza rany i można spokojnie wykonywać czynności pielęgnacyjne zarówno z workiem stomijnym jak i bez niego.
Rzeczy NIEZALECANE przy rutynowej pielęgnacji skóry wokół stomii to: mydło z balsamem, kremy, balsamy, pudry, chusteczki dla niemowląt, alkohol izopropylowy, maści na odparzenia dla niemowląt.
Pamiętaj!!! Brak podrażnień skóry jest standardem. Stomia nie jest powodem, by skóra wokół niej była zaczerwieniona, popękana, podrażniona lub zamieniała się w ranę. Każda taka sytuacja jest dowodem na to, że pielęgnacja skóry nie jest prawidłowa. Jeśli dojdzie do takiej sytuacji (oby jak najrzadziej), koniecznie zasięgnij porady pielęgniarki stomijnej.
Obserwacja skóry wokół stomii
Bardzo ważnym elementem profilaktyki powikłań rany stomijnej jest jej obserwacja. Jeśli jako opiekun jesteś odpowiedzialny za czynności pielęgnacyjne, zawsze poświęć chwilę, by dokładnie przyjrzeć się ranie. Jeżeli zauważysz wysypkę, podrażnienie, pęcherze czy zmieniony kolor, od razu poinformuj o tym bliskich podopiecznego. Leczenie powikłań rany stomijnej bywa skomplikowane i lepiej im zapobiegać niż leczyć.
Wsparcie osoby ze stomią
Jeśli opiekujesz się osobą ze stomią, zwracaj też uwagę na jej kondycję psychiczną. Bardzo często pacjenci po zabiegu wycofują się z życia społecznego, zamykają w sobie, popadają w depresję. Tymczasem jakość życia ze stomią wcale nie musi się różnić od tej sprzed zabiegu.
Upewnij się, że senior ma zapewnioną aktywność fizyczną, spędza czas poza domem, nie unika spotkań towarzyskich. Staraj się otwierać go na nowe doświadczenia, zachęcać do podejmowania hobby, wychodzenia z domu na świeże powietrze. Jeśli zauważysz niepokojące zmiany w nastroju i samopoczuciu, również poinformuj o tym bliskich podopiecznego. Spróbujcie wspólnie znaleźć rozwiązanie.
Skontaktuj się z nami