Codzienna pielęgnacja to jeden z ważniejszych obowiązków opiekunki osób starszych. Na naszym blogu odpowiadamy na pytanie, dlaczego tak jest, oraz podpowiadamy, o czym pamiętać.
Pielęgnacja ciała seniora – dlaczego jest ważna?
Poza oczywistym aspektem, czyli utrzymaniem ciała seniora w czystości, codzienna pielęgnacja pełni również inne ważne funkcje. Należą do nich:
- zapobieganie nadmiernemu namnażaniu się mikroorganizmów na skórze, poprawa wydolności i krążenia krwi, a tym samym odporności skóry, co prowadzi do lepszego samopoczucia i zdrowia;
- komunikacja, czyli wzmocnienie więzi między podopiecznym a opiekunem poprzez poświęcenie uwagi i kontakt fizyczny;
- mobilizowanie podopiecznego do wykonywania samodzielnej pielęgnacji ciała w miarę jego możliwości, co wspiera jego mobilność.
Są to ważne aspekty, o których trzeba pamiętać. Podczas codziennej pielęgnacji obserwuj stan zdrowia seniora, nawiązuj z nim kontakt i próbuj zmobilizować do samodzielnych czynności. Nie śpiesz się, działaj cierpliwie, ale zdecydowanie.
Przeczytaj również: Zmiany skórne u seniora – co mogą sygnalizować?
Staraj się wykorzystać tę chwilę na nawiązywanie więzi. Pamiętaj, że dla podopiecznego toaleta w obecności drugiego człowieka niekoniecznie jest automatyczną czynnością. Zadbaj o ciepłą, przyjacielską atmosferę, uśmiechaj się, wydawaj polecenia, patrząc seniorowi w oczy tak, by miał większe szanse je usłyszeć i zrozumieć.
Kiedy jest czas na czynności pielęgnacyjne?
Pełna pielęgnacja ciała odbywa się zazwyczaj z samego rana, jeszcze przed śniadaniem. Jeśli z jakiegoś powodu Twój podopieczny ma zaplanowaną toaletę później, zadbaj o to, by mógł umyć twarz, ręce i zęby przed rozpoczęciem dnia.
Co bardzo istotne, o czasie i częstotliwości zabiegów pielęgnacyjnych powinien decydować senior. Nie należy zmuszać go do toalety, ponieważ może to wywołać jego niechęć do czynności higienicznych. Jeśli jednak senior odmawia toalety regularnie, należy zgłosić ten fakt bliskim podopiecznego i podjąć próby zachęcania go do poddania się zabiegom.
Pielęgnacja ciała seniora – najważniejsze zasady
Istnieje kilka zasad, których warto się trzymać, przygotowując się, a następnie przeprowadzając czynności pielęgnacyjne. Ułatwiają one pracę i pozwalają zapewnić seniorowi lepszy komfort. O czym warto pamiętać?
- Podopieczny zawsze powinien otrzymać jasną informację o planowanym zabiegu pielęgnacyjnym.
- Przed rozpoczęciem higieny ciała seniora opiekun musi wykonać odpowiednie zabiegi higieny osobistej: umyć ręce, zdjąć biżuterię, etc.
- Takt i empatia są niezbędne podczas pielęgnacji, ponieważ opiekun dotyka zarówno fizycznej, jak i emocjonalnej strefy intymnej pacjenta. Powinien zatem unikać wszelkiej niedelikatności oraz każdego nieprzemyślanego słowa. Koniecznie należy chronić pacjentów przed wystawieniem na widok innych osób.
- Należy zapewnić odpowiednią temperaturę w pomieszczeniu.
- Życzenia i zwyczaje pacjenta powinny być zawsze brane pod uwagę.
- Warto w miarę możliwości przestrzegać ustalonej kolejności czynności pielęgnacyjnych, by zapewnić podopiecznemu maksymalny komfort. Opiekun nie jest jednak do tego zobowiązany.
- Podczas pielęgnacji wdraża się zasadę aktywacji: podopieczny powinien możliwie jak największą ilość czynności pielęgnacyjnych wykonywać samodzielnie.
Mycie całego ciała w łóżku
Przygotuj: 1-2 miski, 2 ściereczki, 3 ręczniki (jeden posłuży jako podkład), rękawiczki, pościel (jeżeli trzeba będzie zmienić), kosmetyki osobiste i produkty do pielęgnacji, grzebień lub szczotkę, miejsce na odpadki.
Zamknij okna i drzwi, zadbaj o odpowiednią temperaturę w pomieszczeniu – nie powinna być ona niższa niż 22 st. C. Przygotuj wodę i niezbędne produkty. Poinformuj podopiecznego, że wykonacie teraz pielęgnację ciała. Umyj ręce i usuń elementy pomocnicze służące do pozycjonowania chorego.
Przeczytaj również: Opieka nad osobą leżącą – o czym należy pamiętać
Przebieg:
- Ułóż podopiecznego wygodnie na plecach.
- Podnieś oparcie łóżka (jeśli to możliwe).
- Zdejmij podopiecznemu koszulę nocną lub piżamę i przykryj tułów ręcznikiem.
- Przy pomocy ręcznika lub podkładu zabezpiecz łóżko przed zmoczeniem.
- Umyj twarz czystą wodą bez dodatku środków myjących − najpierw oczy (od zewnętrznego do wewnętrznego kącika), następnie nos, kąciki ust, uszy i obszar za nimi.
- Dodaj środek do mycia.
- Włóż podkład pod ramię.
- Umyj rękę od nadgarstka przez ramię do pachy (zawsze w kierunku serca), a następnie dokładnie wysusz.
- Dobrze wysusz ręce i sprawdź stan paznokci (jeśli są brudne, opiekunka może je od razu wyczyścić; pielęgnacją paznokci można również zająć się później).
- Umyj i wysusz okolice brzucha.
- Unieś pacjenta do pozycji siedzącej.
- Umyj i wysusz plecy.
- Załóż pacjentowi piżamę.
- Zdejmij garderobę z dolnej część ciała i przykryj ręcznikiem.
- Umyj nogi w taki sam sposób, jak zostały umyte ręce.
- Dokładnie umyj stopy, szczególnie w miejscach, gdzie istnieje ryzyko zakażeń grzybiczych.
- Umyj intymne części ciała przy pomocy świeżej ściereczki.
- Obróć pacjenta i wymyj okolicę odbytu.
- Załóż pacjentowi majtki i spodnie od piżamy.
Na koniec posadź pacjenta i zajmij się higieną jamy ustnej. Ułóż włosy zgodnie z życzeniem.
Mycie całego ciała przy umywalce
Przygotuj: 2 ściereczki, 3 ręczniki (jeden jako podkład), rękawiczki, kosmetyki i produkty do pielęgnacji ciała, miejsce na odpadki.
Przeczytaj również: Opieka nad seniorem ze stomią – praktyczne porady
Przygotuj łazienkę – zamknij okna i drzwi, zadbaj o odpowiednią temperaturę (min. 22 st. C). Przygotuj wszystkie przybory i poinformuj podopiecznego, że wykonacie teraz pielęgnację ciała. Zaprowadź seniora do umywalki.
- Pozycja pacjenta na siedząco
○○ Wykonaj higienę jamy ustnej.
○○ Umyj twarz wodą bez dodatku mydła − najpierw oczy (od zewnętrznego do wewnętrznego kącika), następnie nos, kąciki ust, uszy i okolice za nimi.
○○ Starannie osusz wszystkie obszary skóry twarzy.
○○ Twarz starannie nasmaruj kremem.
○○ Zdejmij piżamę i przykryj plecy ręcznikiem.
○○ Umyj i wysusz dłonie i całe ręce.
○○ Umyj górną część ciała i brzuch.
○○ Umyj plecy w kierunku stóp (jeżeli podopieczny myje się sam, zaproponuj mu pomoc przy myciu pleców).
○○ Załóż ubranie na tułów.
- Pozycja pacjenta na stojąco z lekko rozłożonymi nogami
○○ Umyj pachwiny i okolice narządów płciowych oraz dokładnie osusz (szczególnie w fałdach skóry okolic intymnych łatwo dochodzi do stanów zapalnych).
○○ Umyj pośladki i dobrze osusz.
○○ Umyj nogi i stopy w kierunku serca oraz osusz (można to zrobić również w pozycji siedzącej − dobrym rozwiązaniem jest kąpiel stóp w misce z ciepłą wodą).
○○ W zależności od potrzeb wykonaj zabieg pielęgnacyjny paznokci.
○○ Załóż odzież na dolną część ciała.
Pielęgnacja jamy ustnej
Pielęgnacja zębów i jamy ustnej wpływa na poprawę samopoczucia pacjenta i jest środkiem zapobiegawczym w przypadku różnych chorób. Regularna higiena jamy ustnej pozwala na usunięcie bakterii, płytki nazębnej i resztek jedzenia oraz poprawia krążenie krwi w dziąsłach.
Niestety wraz z wiekiem higiena jamy ustnej staje się coraz bardziej problematyczna. Wielu seniorów zapomina o szczotkowaniu zębów, traci motywację lub nie jest w stanie używać szczoteczki do zębów.
W miarę możliwości higienę jamy ustnej należy wykonywać przed umywalką. Jeśli senior nie może opuścić łóżka, unieś jego tułów do pozycji siedzącej. Wykonanie kompletnej higieny jamy ustnej przejmujemy tylko wtedy, gdy pacjent nie jest w stanie wykonać jej samodzielnie przy naszej pomocy.
Przygotuj: ręcznik jako podkład, kubek z płynem do płukania jamy ustnej, szczoteczkę i pastę do zębów, małą miseczkę do wypluwania (gdy higiena jamy ustnej jest wykonywana w łóżku), słomka (jeśli podopieczny nie może pić samodzielnie z kubka), pojemnik na protezę dla seniorów korzystających z protezy, pomadkę ochronną, jeżeli podopieczny ma suche usta.
Poinformuj seniora, że zajmiecie się teraz higieną jamy ustnej. Przygotuj wszystkie przybory i załóż rękawiczki.
Przebieg:
- Pomóż pacjentowi usiąść.
●● Włóż ręcznik pod podbródek.
●● Weź do ręki miskę nerkę (jeśli higiena jamy ustnej jest wykonywana w łóżku) i rozpocznij czyszczenie zębów.
●● Powierzchnie zewnętrzne:
○○ Zawsze szczotkuj powierzchnie zewnętrzne „od czerwonego do białego” (czerwony = dziąsło, biały = zęby). Na linii dziąseł tworzy się szczególnie duża ilość płytki nazębnej. Ustawiaj w tym miejscu szczotkę pod kątem 45 stopni i wykonuj nieznaczne ruchy wymiatające. Zacznij od lewej strony szczęki i czyść, przesuwając się w prawo.
●● Powierzchnie wewnętrzne:
○○ Czyść powierzchnie wewnętrzne, wykonując drobne okrężne ruchy wymiatające. W trudno dostępnych miejscach, np. po wewnętrznej stronie przednich zębów, szczoteczkę możesz prowadzić również wzdłuż zębów.
●● Powierzchnia żująca: czyść powierzchnie żujące okrężnymi ruchami wymiatającymi. Tutaj również zacznij po lewej stronie szczęki i czyść, przesuwając się w prawo.
Na koniec poproś podopiecznego o kilkakrotne przepłukanie ust i wyplucie zawartości do nerki lub umywalki. Poproś o wytarcie ust. W razie potrzeby użyj pomadki pielęgnacyjnej do ust.
Więcej informacji o tym, jak pielęgnować ciało seniora, znajdziesz w naszym Podręczniku opiekunki (do pobrania TUTAJ). Dowiesz się z niego, jak przeprowadzić kąpiel w wannie oraz pod prysznicem, a także jak pielęgnować strefy intymne. Zapraszamy do lektury!
Skontaktuj się z nami