Stwardnienie rozsiane to jedna z najczęstszych chorób układu odpornościowego na świecie. Dotyka prawie 2,5 miliona osób na całym świecie. W Polsce populację chorych szacuje się na ok. 50 tys. osób. Stwardnienie rozsiane nazywane jest chorobą młodych dorosłych, ponieważ najczęściej diagnozuje się je u osób w wieku 20-40 lat. Wśród zdiagnozowanych osób 6 na 10 pacjentów to kobiety.
Charakterystyczne dla SM są rozsiane zmiany w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, tzn. mózgu i rdzenia kręgowego (stąd w nazwie „rozsiane”). Główną istotą zmian jest uszkodzenie osłonek mielinowych włókien nerwowych. Stąd właśnie bierze się określenie demielinizacja. W miejscach niszczenia mieliny powstają „stwardniałe blizny” („stwardnienie”). Uogólniając, brak lub znaczne uszkodzenie osłonek włókien nerwowych powoduje nieprawidłowe lub utrudnione przewodzenie impulsów nerwowych. Występowanie i rodzaj objawów są uzależnione od tego, w której części ośrodkowego układu nerwowego doszło do naruszenia osłonek mielinowych.
Czyli stwardnienie rozsiane odnosi się do bliznowacenia, które występuje w miejscu uszkodzenia mieliny, a rozsiane odnosi się do licznych miejsc w ośrodkowym układzie nerwowym, w których dochodzi do tego uszkodzenia. W zależności od miejsca uszkodzenia w mózgu, niektóre funkcje ciała są upośledzone lub zatrzymane.
Choroba może rozwijać się w trzech głównych postaciach:
rzutowo-remisyjnej,
wtórnie postępującej
pierwotnie postępującej.
Nie sposób wymienić wszystkie objawy choroby, ponieważ u każdego pacjenta są one inne i wynika to z charakteru zaburzenia.
Przyczyny
Przyczyny stwardnienia rozsianego nie są jeszcze dobrze poznane. Uważa się, że podłoże choroby jest złożone, a do jej rozwoju przyczyniają się czynniki genetyczne, immunopatologiczne i środowiskowe.
Ponieważ jest to choroba autoimmunologiczna, układ odpornościowy atakuje swoje własne komórki, w tym przypadku komórki układu nerwowego.
Badania wykazały kilka czynników, które mogą zwiększać ryzyko rozwoju SM. Należą do nich:
• płeć żeńska,
• rasa biała,
• wiek od 20 do 40 lat,
• choroby tarczycy,
• palenie,
• niedobór witaminy D,
• otyłość u nastolatków,
• zakażenie wirusem Epsteina-Barr (skutkiem jest mononukleoza),
• cukrzyca typu I,
• zapalne choroby jelit.
Objawy
Początki stwardnienia rozsianego charakteryzują się pojawieniem zwykle jednego objawu ze strony układu nerwowego, rzadziej dwoma i więcej. Najczęściej pierwszym objawem jest
pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego.
Objawy zapalenia pozagałkowego nerwu wzrokowego związane są z pogorszeniem widzenia oraz nierzadko charakterystycznym tak zwanym mroczkiem centralnym. Objawy te mogą narastać przez kilka dni lub wystąpić nagle, a także nawracać po jakimś czasie. Bardzo ważne jest, aby tego nie zlekceważyć i jak najszybciej udać się do lekarza.
Równie częstym objawem są zaburzenia czucia i wrażenia czuciowe w obrębie kończyn. Na zaburzenia czucia powierzchniowego składają się zmienione odczuwanie dotyku, temperatury czy bólu. Często chorzy uskarżają się na mrowienie, drętwienie, kłucie czy uczucie przypominające porażenia prądem.
Jeżeli występują takie objawy, jak zawroty głowy, podwójne widzenie, wówczas świadczą one także o objawach uszkodzenia innych części układu nerwowego.
We wczesnym etapie choroby rzadko występują problemy związane z zaburzeniami poznawczymi. Zaburzenia pamięci i zaburzenia poznawcze dotyczą około 5 proc. chorych. Pacjenci mają trudność w przetwarzaniu i analizowaniu informacji oraz borykają się z problemami pamięci i uwagi.
Innymi niecharakterystycznymi pojawiającymi dolegliwościami są:
- zmęczenie,
- zaburzenia snu,
- osłabienie siły,
- ciężkość i bóle nóg,
- skurcze i sztywność mięśni.
Takie objawy mogą występować w wielu chorobach i wymagają oceny lekarskiej. Część pacjentów jako pierwsze objawy zgłasza także problemy z koordynacją ruchów.
Późniejsze objawy
Wraz z progresją SM, u chorego mogą pojawić się niedowłady jednej bądź obu nóg lub nóg i rąk. Równie często pacjenci uskarżają się na zaburzenia czucia powierzchniowego, zaburzenia płynności ruchów oraz drżenie kończyn.
Powszechnymi objawami są także: oczopląs i zaburzenia ruchu gałek ocznych, jak również problemy z utrzymaniem równowagi i zawroty głowy.
Jednym z objawów stwardnienia rozsianego, który występuje późno jest niemożność kontrolowania zwieraczy. W wyniku tego zaburzenia pacjent chory na SM ma pilną potrzebę oddania moczu lub kału oraz inne zaburzenia z tego wynikające.
Często chorzy na SM cierpią także na depresję, szczególnie po dłuższym okresie choroby. Ponadto część osób cierpi z powodu zaburzeń funkcji seksualnych.
Trzeba mieć także na uwadze, że w zależności od tego, który nerw został zaatakowany, pacjent może zgłaszać szereg różnych, innych dolegliwości, jak np. drżenie dłoni i wypadanie przedmiotów z rąk, problemy z pisaniem, zaburzenia słuchu, zaburzenia mowy, drgawki czy napad padaczkowy.
To nie musi być SM
Należy też pamiętać, że przebieg i objawy podobne do stwardnienia rozsianego ma wiele innych chorób, m. in: borelioza, toczeń, choroba Devica, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, choroby naczyniowe mózgu – należy zawsze przeprowadzić diagnostykę różnicową i wykluczyć w razie konieczności inne choroby.
Leczenie, rokowania
SM jest niestety chorobą, na która jak dotąd nie znaleziono złotego lekarstwa i całkowite wyleczenie jest niestety niemożliwe. Chory będzie się z nią zmagał do końca życia.
Przewidzenie rozwoju choroby jest bardzo trudne, czasem niemożliwe, gdyż u każdego rozwija się ona indywidualnie. Rokowania zależą głównie od fazy zachorowania, w jakiej pacjent się znajduje.
Pacjentom podaje się leki spowalniające rozwój choroby, przy czym tutaj znowu kwestia indywidualna jest czas najki uda się te procesy wyhamować.
Z badań wynika, że większość chorych na SM ma podobną długość życia do osób. Powikłania, jakie mogą wystąpić w wyniku chorowania to najczęściej niedowład kończyn dolnych, skurcze i osłabienie mięśni, wahania nastroju, depresja, zaburzenia funkcji seksualnych, zaburzenia wypróżniania i oddawania moczu.
Szacuje się, że około 15 lat po postawieniu diagnozy duża część chorych na stwardnienie rozsiane niestety używa laski, wózka, chodzika lub innych pomocy potrzebnych do poruszania się.
Dużą nadzieję dla chorych na SM stanowią leki będące w trakcie badań klinicznych lub te, oczekujące na rejestrację i wprowadzenie do obrotu.
Skontaktuj się z nami